Εδώ προτείνονται διαδικασίες για μια ολοκληρωμένη
εξέταση προφορικού-κινητικού μηχανισμού. Μερικά από τα χαρακτηριστικά
γνωρίσματα που απαριθμούνται πιο κάτω χρησιμοποιούνται για να επιβεβαιώσουν μια
διάγνωση της δυσαρθρίας μόνο ή και μια διάγνωση της απραξίας.
Τα χαρακτηριστικά
που αναγνωρίζονται στην ΠΑΛ γράφονται με πλάγια γράμματα.
Δομή του προφορικού μηχανισμού: ψάξτε τις
ανωμαλίες ή τις ασυμμετρίες σε οποιαδήποτε από τα ακόλουθα, όπως θα γινόταν
κανονικά σε μια εξέταση προφορικών μηχανισμών.
· Χείλη
· Γλώσσα
· Σκληρή
υπερώα
· Μαλακή
υπερώα
· Ρινοφάρυγγα
Λειτουργία του προφορικού μηχανισμού: (οι δομές
απαριθμούνται αργότερα)
· Μυϊκός
τόνος: Παιδιά με απραξία μπορεί να παρουσιάσουν οριακό χαμηλό μυϊκό τόνο,
χαρακτηρισμένος από μια θέση ανοικτού – στόματος με τη γλώσσα να κρέμεται κάπως
προς τα εμπρός. Εντούτοις, αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως
διαγνωστικό χαρακτηριστικό, δεδομένου ότι μπορεί να εμφανιστεί και με άλλες
διαταραχές.
· Μεμονωμένες
μετακινήσεις (φιλί, χαμόγελο, εξώθηση γλώσσας κτλ,): Σημείωση, αν το παιδί
εκτελεί αυτές τις εντολές ή τις μιμήσεις και πόσες δοκιμές είναι απαραίτητες.
· Αλληλουχία
κινήσεων (φιλί και μετά χαμόγελο, γλώσσα έξω-πλάγια-μέσα, κτλ,):
Ελέγξτε την προσπάθεια, την ψηλάφηση, την δυσκολία
αλληλουχίας, τον ανώμαλο ρυθμό, την δυνατότητα εξώθησης της άνω
γνάθου (υπερανύψωσης) και εξώθησης της κάτω γνάθου.
· Περισσότερη
δυσκολία στην εκτέλεση ενεργειών της μίμησης ή της λειτουργικής
προσποίησης: Παραδείγματος χάριν, συγκρίνετε τη δυνατότητα του παιδιού
να γλείψει ένα αληθινό ζαχαρωτό ή να βουρτσίσει πραγματικά τα δόντια του παρά
την τη δυνατότητά του να προσποιηθεί ή να μιμηθεί την προσποίηση αυτή.
· Δυσκολία
μεταφoράς μια
γνώριμης κινητικής ικανότητας σε νέα πλαίσια (φτωχή γενίκευση ερεθισμάτων): Ελέγξτε
τις ενδείξεις ότι το παιδί μπορεί να εκτελέσει έναν στόχο στο περιβάλλον μέσα
στο οποίο τον έμαθε, αλλά όχι κάπου αλλού.
· Ο
φτωχός συντονισμός της σίτισης, περιλαμβάνει:
-
Ήπια φίμωση - πνιγμό
-
Αντίσταση σε ορισμένα τρόφιμα λόγω της σύστασής τους, συνδυασμών συστατικών,
προτίμησης-γεύσης, θερμοκρασίας.
Σημείωση: Μερικά παιδιά με απραξία μπορεί να
είναι υπερευαίσθητα, και έτσι να έχουν προτίμηση σε τρόφιμα πολύ μαλακά, ήπια,
σε θερμοκρασία δωματίου. Άλλα μπορεί να είναι υποευαίσθητα και να χρειάζονται
έξτρα ερεθίσματα όπως την τοποθέτηση βόλου μέσα στο στόμα, με έντονες γεύσεις
όπως π.χ. πικάντικη ή αλμυρή ή με θερμοκρασίες όπως π.χ. κρύο ή ζεστό. Σε
καθεμία περίπτωση, τα τρόφιμα που περιλαμβάνουν περισσότερα από ένα συστατικά
(όπως τα μακαρόνια ή τα δημητριακά με το γάλα) είναι συχνά δύσκολο για το παιδί
η διαδικασία της μάσησης.
· Γέμισμα:
να υπερχειλίσει το στόμα κατά την μάσηση, ίσως για την αυξανόμενη αισθητήρια
ανατροφοδότηση.
· Ανώριμες
στρατηγικές για τα τρόφιμα στο στόμα: απορρόφηση, συμπίεση/κατάποση, τραγάνισμα
(που μασά μεταξύ των μπροστινών δοντιών), χρησιμοποιώντας τα δάχτυλα ή τα
εργαλεία για να κινήσει τα τρόφιμα προς την πλευρά για το μάσημα.
· Ανεπαρκής
χειλική περάτωση για τη διατήρηση των τροφίμων στο στόμα.
· Προφανής
έλλειψη συνειδητοποίησης των τροφίμων στα μάγουλα (pocketing) ή στα χείλια, τα εξωτερικά μάγουλα ή το πηγούνι,
όπως και ανικανότητα καθαρισμού των χειλιών χρησιμοποιώντας τη γλώσσα.
Σημείωση: Εάν σημειώνεται οποιοδήποτε από τα
χαρακτηριστικά σίτισης που απαριθμούνται πιο πάνω, τότε πρέπει να θεωρηθεί μια
περαιτέρω αξιολόγηση σίτισης προκειμένου να ερευνηθούν ή να αποκλειστούν οι
πιθανοί φυσιολογικοί ή ψυχοκοινωνικοί αιτιολογικοί παράγοντες.
Λειτουργία του προφορικού μηχανισμού στην ομιλία
(ανάλογα με την περίπτωση της ηλικίας):
· Επαρκής
προφορική συγκέντρωση αέρα για τις εισπνεόμενες παύσεις [ζωηρές, αλλά όχι
ρυθμικές/σπασμωδικές (fricativelike)]: Εάν είναι ανεπαρκής, αυτό μπορεί να
είναι ένα σημάδι της δυσαρθρίας ή της υπερωιοφαρυγγικής ανεπάρκειας. Ελέγξτε
την ρινική διαφυγή του αέρα χρησιμοποιώντας ένα καθρέπτη κάτω από τα
ρουθούνια.
· Επαρκής
συγκέντρωση του αέρα και ακρίβεια της τοποθέτησης για τα έκκροτα (ο αέρας
"συμπιέζεται" κατάλληλα).
· Επαρκής
προφορική-ρινική διάκριση: Εάν είναι ανεπαρκής, αυτό μπορεί να είναι ένα σημάδι
της δυσαρθρίας ή της υπερωιοφαρυγγικής ανεπάρκειας. Ελέγξτε την ρινική διαφυγή
του αέρα χρησιμοποιώντας ένα καθρέπτη κάτω από τα ρουθούνια.
· Παραλλαγές
ανάλογα με την κατάλληλη-ηλικία στο ποσοστό, ηχηρότητα, άνεση, ποιότητα φωνής
Μερικά παιδιά με απραξία έχουν περιορίσει τις προσωδιακές επιλογές.
Παραδείγματος χάριν, μπορούν να είναι σε θέση να μιλήσουν δυνατά ή απαλά,
γρήγορα ή αργά αλλά όχι ενδιάμεσα. Άλλοι μπορούν να καταδείξουν φωνητική
τραχύτητα, ειδικά σκληρή γλωττιδική πίεση.
· Χαρακτηριστικά
συγχρονισμού: Τα ακόλουθα φωνολογικά λάθη μπορούν να είναι ενδεικτικά του
ανεπαρκούς κινητικού προγραμματισμού όσον αφορά το συγχρονισμό:
-
Φωνητικά λάθη: π.χ: [ b ] για [ p ], [ f ] για [ v ]
-
Παραποιήσεις: π.χ: [ τ∫ ] για [ τ ] ή αντίστροφα.
-
Αντιμεταθέσεις: π.χ: [ belu ] για "blue '', [∫ tu ] για "shoes".
· Χαρακτηριστικά
τόπου:
· Διαμόρφωση:
Πολλά παιδιά με απραξία συνειδητοποιούν τις θέσεις των οργάνων άρθρωσής τους
(γλώσσα, χείλη, κτλ), το οποίο έχει μια εντυπωσιακή επίδραση στην παραγωγή
λιγότερων συμφωνικών ήχων, με συνέπεια τις αποκλίσεις φωνηέντων (φωνήεντα που
διαστρεβλώνονται ή που αντικαθιστούν το ένα το άλλο).
· Ακρίβεια:
o Εξώθηση της κάτω γνάθου: μη ρυθμικές
παύσεις, συγκέντρωση των φωνηέντων: Αυτό μπορεί να είναι ενδεικτικό
της δυσαρθρίας.
o Εξώθηση της άνω γνάθου: παύση στα
έκκροτα /άλλων συμφώνων - υγρών και τριβόμενων- αποκλίσεις φωνηέντων
στο τρίγωνο φωνηέντων (ι, α, u): οφείλεται
στη μειωμένη προφορική συνειδητοποίηση, παιδιά με απραξία μπορούν να
υπερανυψώσουν την άνω γνάθω προκειμένου να παραληφθεί η επαρκής αισθητήρια
ανατροφοδότηση.
o Λάθη τοποθέτησης: μπροστά (π.χ.
[εd] για ‘egg’) , πίσω
(π.χ. [gi∫] για ‘dish’).
Διάφορες προσθήκες και τροποποιήσεις στο συνηθισμένο
πρωτόκολλο αξιολόγησης του προφορικού-κινητικού μηχανισμού συστήνονται συχνά
συγκεκριμένα για την απραξία. Περιλαμβάνουν τα εξής:
Επανάληψη συλλαβών ( διαδοχοκίνηση: εναλλασσόμενα
ποσοστά κινήσεων)
· Το
ποσοστό κάθε άρθρωσης μετράται σε μια κλίμακα από 0 έως 5, ανάλογα με την
ρυθμικότητα ,την ακρίβεια και την καταλληλότητα του ποσοστού στο οποίο έγινε η
άρθρωση. Μία καλή αναπαραγωγή του πλαισίου είναι σε ποσοστό κλίμακας 5 . Αν
συμβιβάζονται η ρυθμικότητα, η ακρίβεια ή και το ποσοστό, αφαιρείται 1 βαθμός
για κάθε ένα και σημειώνεται η φύση των προβλημάτων όπως στην Φόρμα 2-1. Εάν το
παιδί είναι ανίκανο να εκτελέσει την επανάληψη ,το αποτέλεσμά του /της θα είναι
0.
· Ζητήστε
από το παιδί να επαναλάβει την ίδια συλλαβή ( αναδιπλασιασμός π.χ. [p-p-p-p]) και να
επαναλάβει συλλαβές μόνο με σύμφωνα (εναλλασσόμενα ποσοστά κινήσεων π,χ.
[p-t], [p-t-k]) όπως
συνήθως. Επιπλέον, ζητήστε από το παιδί να επαναλάβει συλλαβές μόνο με
φωνήεντα (π.χ. [ t-tι], [t-tιtu]). Τα
αποτελέσματα περιγράφονται πιο πάνω.
Πλαίσια πολλών στοιχείων:
· Ζητήστε
από το παιδί να αυξήσει το προσωπικό του ποσοστό («Ας το πούμε πιο
γρήγορα/αργά»), τα πλάνα προσωδίας του («Πώς θα ζητούσες από τη μαμά σου, αν
ήθελες άλλο ένα κέικ;») και την δύναμη στις λέξεις (η έννοια
‘παρουσίασε’ να την χρησιμοποιήσει πχ. για «τα γενέθλια » αντί
«παρουσίασε ένα βραβείο»). Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με το παιχνίδι, κατόπιν
εντολής ή της μίμησης. Κάθε στοιχείο που μετράται βασίζεται στην ικανότητα του
παιδιού να εκτελέσει το στόχο κατάλληλα.
· Ο
τόνος, η ηχηρότητα και η ποιότητα της φωνής μετρούνται κατάλληλα ή ακατάλληλα,
όπως θα έπρεπε να εξεταστούν στον προφορικό μηχανισμό. Η ρινική αντήχηση αξιολογείται
με τη σύγκριση της άρθρωσης του παιδιού των φράσεων που περιέχουν ρινικά
σύμφωνα (π.χ. ‘ seventy-seven’) με αυτών που δεν περιέχουν (π.χ. ‘eighty-eight’).
Οι μη-λεκτικές συμπεριφορές που αξιολογούνται
παρατίθενται στον πίνακα 2-1.
Μια πρόσφατη περιεκτική (ομιλία και μη-ομιλία)
σταθμισμένη εξέταση των κινητικών προφορικών
μηχανισμών όπου είναι πιο φιλική για τα παιδιά από πολλές άλλες είναι η
αξιολόγηση της Λεκτικής Κινητικής Παραγωγής για τα Παιδιά των Hayden & Square’s (1999).
Πίνακας 2-1. Μορφή μη-λεκτικών συμπεριφορών
Οι ανακρίβειες (συμπεριλαμβανομένων των συμπεριφορών
έρευνας/ψηλάφησης), η ακατάλληλη συχνότητα, ή/και ο αριθμός και οι τύποι
συνθημάτων που παρέχονται σημειώνονται παρακάτω. Κατόπιν, κάθε στοιχείο
εκτιμάται βασισμένο στη δυνατότητα του παιδιού να εκτελέσει το στόχο κατάλληλα.
5= κατάλληλη ακρίβεια και συχνότητα χωρίς ερέθισμα
4= κατάλληλη ακρίβεια και συχνότητα με (ένα)
ακουστικό, οπτικό, ή απτικό ερέθισμα
3= ακρίβεια ή συχνότητα ακατάλληλη με το μέγιστο ενός
ερεθίσματος
2= ακρίβεια και συχνότητα ακατάλληλες με το μέγιστο
ενός ερεθίσματος ή ακρίβεια ή συχνότητα ακατάλληλη, με περισσότερους από έναν
τύπους ερεθίσματος που απαιτούνται
1= ακρίβεια και συχνότητα ακατάλληλες ακόμη και με
περισσότερους από έναν τύπους ερεθίσματος
0= ανίκανος να προσεγγίσει ακόμη και με τα ερεθίσματα
Ενέργεια
|
Ακρίβεια
|
Συχνότητα
|
Ερέθισμα
|
Αποτέλεσμα
|
|
Βγάλε έξω τη γλώσσα σου
|
|||||
Φύσα
|
|||||
Δείξτε τα δόντια σου
|
|||||
Σούφρωσε τα χείλη
|
|||||
Άγγιξε τη μύτη σου με την άκρη της γλώσσας σου
|
|||||
Δάγκωσε το πάνω χείλος
|
|||||
Στήριξε
|
|||||
Γλείψε τα χείλη σου
|
|||||
Καθάρισε το λαιμό
|
|||||
Βγάλε έξω τη γλώσσα και βάλτην πάλι μέσα
|
|||||
Χτύπησε τα δόντια μαζί μια φορά
|
|||||
Χαμογέλασε
|
|||||
Χτυπήστε τη γλώσσα
|
|||||
Βήξε
|
|||||
Ξεφούσκωσε τα μάγουλα
|
|||||
Μετακίνησε τη γλώσσα από άκρη σε άκρη
|
|||||
Προσποιήσου ότι φιλάς
|
|||||
Εναλλαγή χαμόγελου φιλιού
|
Πηγή: Προσαρμοσμένο από K. Strand (1997)
Μαρία Γκουγκούμη - Ειδική Παιδαγωγός www.pyxidagnwsis.gr
Αργυρώ Καραμπά - Θεραπεύτρια Λόγου & Ομιλίας www.γραφωνηματα.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου